Özbek Atasözlerinde Toprak Olgusu

Abstract

Atasözleri kültürümüzün en önemli ürünlerinden biridir. Yapı olarak tek mısralı, bazen de çift mısralı olan atasözleri; bir yargıyı veya bir düşünceyi aktarma aracıdır. Atasözleri içinde büyüdüğü toprağın, milletin kültürü ve tarihiyle beslenir. Geçmişte yaşanmış iyi- kötü olaylardan yola çıkarak bugün ve gelecek için bir takım bildirimlerde bulunurlar. Bu bakımdan atasözleri sözlü bir tarih hazinesidir. Yaşamımızın her dönemi ve yaşamımızdaki bütün varlık- unsurlar için söylenmiş bir atasözü mutlaka vardır: Toprak da bunlardan biridir. Toprak yaşam kaynağımız, bizlere yaşamımız için gerekli olan şeyleri veren ve öldüğümüzde bizleri yeniden kendine alacak olandır. Toprak tüm yaşamın kaynağıdır. En eski Türk topluluklarında var olmuş ve hala bazı noktalarda varlığını korumakta olan yer- su inancı, Türk toplumunun doğaya, yere ve suya olan bağlılığını artırmıştır. Bu ana inanca bağlı olarak birtakım ritüeller ortaya çıkmış, insanların bu varlıkları kutsallaştırılmasına neden olmuştur. Bütün Türk topluluklarında olduğu gibi Özbek Türklerinde de toprak en değerli hazine olarak kabul edilmiştir. Bu durumun ortaya
çıkmasında şüphesiz yaşanılan coğrafyanın verimlilikten yoksunluğu ve eski yer- su inancı etkilidir. Özbek Türklerinde atasözleri büyük bir öneme sahiptir. Özbek Türkçesinde maqal olarak adlandırılan atasözleri hemen hemen her konuşmada karşımıza çıkmaktadır. Orta Asya toplulukları arasında toprağı eskiden beri en verimli şekilde işleyen Özbek Türklerinin dilinde
toprak ve su hakkında birçok deyim ve atasözü mevcuttur.